Voor als je hulp nodig hebt of met vragen zit.
Annemarie (44) werd binnen haar huwelijk verkracht door haar eigen man
Foto: Alexey Elfimov (@ikocs) – vanwege haar veiligheid wil Annemarie anoniem blijven. Zij is niet de vrouw op deze foto.
‘Ik weet nog dat we elkaar voor het eerst ontmoetten – James* en ik. Studenten waren we nog, beiden met een heel andere achtergrond. Ik was een rijk, wit hockeymeisje, hij een zwarte jongen uit een achterstandsmilieu. Die verschillen maakten onze relatie in het begin heel interessant: we hadden elkaar zóveel te vertellen, er was zo veel van elkaar te leren. Het ging razendsnel: binnen een week woonden we samen. Maar hoe interessant onze verschillende levens in het begin ook hadden geleken, niet veel later werd het enorm ingewikkeld. James werd steeds manipulatiever en hij begon me steeds meer te controleren, waar ik was, wat ik deed en met wie… Maar ik was jong en verliefd; de rode vlaggen zag ik niet, en waar ik mijn twijfels bij had praatte ik goed: ach, het valt allemaal wel mee.
Toen we na onze studie verhuisden naar de andere kant van het land – ver bij mijn familie vandaan – raakte ik steeds geïsoleerder. James was veel weg voor zijn werk, ik had nog geen baan gevonden. En omdat ik van hem mijn rijbewijs niet mocht halen, zat ik veel aan huis gekluisterd – ook omdat hij de deur op slot draaide en de sleutel meenam als hij wegging. Ineens besefte ik: ik ben wel heel erg alleen. Toen ik vlak na onze verhuizing zwanger raakte, dacht ik: ik moet hier weg, terug naar mijn familie. Maar James wilde me niet alleen laten gaan, en dus nam hij ontslag en verhuisde met me mee terug naar mijn geboortestreek.
Voetstappen
Ook al wist ik dat ik niet met James verder wilde, de relatie stoppen durfde ik niet. Ik was vreselijk bang voor hem. En er was inmiddels een tweede kindje gekomen. James kreeg steeds meer macht over me, kleineerde me en dwong me tot seks. We woonden in een appartement en ik kon aan zijn voetstappen in het trappenhuis al horen wat voor dag, middag of avond het zou worden. Op de slechte dagen wist ik: hij gaat me verkrachten. Dat moment probeerde ik altijd zo lang mogelijk uit te stellen, tot de kinderen naar bed waren.
In het begin dwong hij me nog tot seks, later werden het brute verkrachtingen. Dan kwam hij thuis, greep hij me direct bij mijn nek en ging z’n gang. Ondertussen fluisterde hij me toe wat er allemaal mis met me was. Hij heeft me meer dan eens bijna gewurgd, met een nekklem. Die nekklem kun je reguleren: je kunt het iemand heel benauwd laten krijgen, je kunt iemand out laten gaan én je kunt ervoor zorgen dat iemand nooit meer wakker wordt. Iedere keer als hij die nekklem bij me deed dacht ik: ik ga dood, ik ga dood. Op een gegeven moment leek die dood me zelfs aantrekkelijk; maar met twee jonge kinderen kon ik niet opgeven. Voor hen moest ik blijven leven. Zij zijn mijn redding geweest.
Gebruiksvoorwerp
Ik was niet meer dan een gebruiksvoorwerp. Mijn leven bestond uit misbruikt worden en het veilig houden van de kinderen. Ik voelde me als een potloodtekening, en James was de gum. Hij gumde me steeds een stukje verder uit, totdat je op een gegeven moment niet eens meer zag dat ik het was, dat ik een mens was.
Met de toekomst was ik totaal niet bezig. Ik dacht alleen maar: hoe kom ik deze dag/middag/avond/nacht door. Hoe kom ik op mijn werk? Hoe krijg ik de kinderen naar school? Ik dacht niet dagen, ik dacht in uren. Hoe fiks ik dit? Ondertussen zat ik klem in een dubbelleven: er was een buiten-Annemarie en een achter-de-voordeur-Annemarie. Overdag werkte ik als leidinggevende, stond ik sterk in m’n schoenen en kon ik heel goed voor mezelf opkomen. Eenmaal thuis werd ik weer dat slachtoffer dat er alles aan deed om het haar man zoveel mogelijk naar de zin te maken.
Ja, ik heb op mijn manier geprobeerd om hulp te vragen, maar niemand hoorde me; de huisarts niet, de zorgverlener op school niet, mijn leidinggevende niet. Omdat ik zelf niet duidelijk genoeg was, denk ik, en waarschijnlijk ook omdat niemand het van mij verwachtte. Ik ben een intelligente vrouw, had een goede baan. Iedereen dacht dat ik heel goed voor mezelf kon zorgen. En dat straalde ik ook uit naar de buitenwereld doe. Die houding hield me overeind en tegelijkertijd hield hij me gevangen. Bij slachtoffers van seksueel geweld denken we al snel aan kwetsbare mensen die niet voor zichzelf kunnen zorgen, niet aan vrouwen als ik.
Vrijheid
James vond nieuw werk voor zichzelf in het buitenland. Hier in Nederland had hij het ene baantje na het andere, niets hield hij lang vol. In het buitenland had hij een nieuwe missie voor zichzelf gevonden, en opeens zei hij: over twee dagen ga ik. Het idee was dat ik later samen met de kinderen zou volgen. Op dat moment dacht ik nog niet: fijn dat hij gaat! Maar toen hij eenmaal weg was, en er ineens rust in huis was en de kinderen weer durfden te spelen, zag ik in: ik moet van hem af. Eerder dacht ik dat zijn gedrag alleen mij trof, maar nu zag ik hoezeer ook de kinderen eronder hadden geleden. Voor het eerst maakten ze geluid tijdens het spelen; ik zag hoeveel vrijer ze waren. Dat gaf me de kracht om door te zetten. Uiteindelijk heeft het me nog een jaar gekost voordat ik eindelijk bij hem weg durfde, maar toen, na negen jaar huwelijk, was ik eindelijk van hem af.
Impact
In eerste instantie merkte ik niet hoeveel impact al die jaren van misbruik op me hadden. Ik dacht: ik word niet meer verkracht, het is klaar nu. Samen met mijn kinderen pakte ik het leven weer op. Ik functioneerde prima, zowel thuis als op m’n werk. Maar tweeënhalf jaar nadat James vertrokken was, sloeg de vermoeidheid toe. Het was zo erg dat ik niet meer normaal kon nadenken. Ik had mist in m’n hoofd, kon mijn werk niet meer organiseren. Op mijn werk zei ik dat ik een burn-out had. Hoe het in werkelijkheid zat, durfde ik niet te vertellen. Ik schaamde me zo onwijs voor wat ik al die jaren had laten gebeuren. Want zo zag ik het: alsof ík het had laten gebeuren, alsof het mijn schuld was dat mijn eigen man mij verkrachtte.
Weer een paar jaar later stortte ik nog veel harder in. Ineens kreeg ik last van herbelevingen en nachtmerries. Ik sliep niet meer. Het was een continue stroom van beelden in mijn hoofd. Ik was helemaal de weg kwijt, waardoor ik twee jaar lang niet normaal kon functioneren. Als iemand een deur iets te hard dichtsloeg, zat ik in mijn hoofd gelijk weer in een scene van vroeger. Een vriendin sloeg onverwacht een arm om me heen, en ik lag gelijk voor dood op de grond. Ik was voortdurend bang, altijd en overal op mijn hoede. Wat als hij me opzoekt, wat als ik hem tegenkom? Dat soort vragen spookten voortdurend door mijn hoofd. Als de kinderen thuis waren lukte het me om de knop om te zetten, maar zodra zij naar school waren lag ik in mijn bed voor me uit te staren.
Therapie
Ik ben er uiteindelijk bovenop gekomen door heel hard te werken in therapie. Toen ik voor het eerst de vraag kreeg: wie ben jij? kon ik het niet eens meer bedenken. Ik wist het gewoon niet, en dat maakte me heel erg verdrietig. Maar ik heb enorme stappen gezet, ook als het gaat om het schuldgevoel dat ik had. Ik weet nu dat het niet aan mij lag; er was niets wat ik had kunnen doen om de situatie beter te maken.
Pas de laatste paar jaar dringt het tot me door dat deze nare ervaringen altijd onderdeel van mijn leven zullen blijven. Ze zijn een onderdeel van wie ik ben, van mijn geschiedenis. En het is zoals het is. Het is niet langer meer iets dat weg hoeft. Eerder dacht ik nog: ik moet weer heel worden. Al die narigheid moet uit mijn hoofd. Nu kan ik accepteren dat ‘het’ er is.
Anderen helpen
Ik vind het belangrijk om mijn verhaal te delen. Zo heeft mijn ellende toch nog nut – eindelijk. Ik kan anderen helpen door een stukje van mijn geschiedenis te delen. Heel belangrijk, want toen ik er zelf middenin zat dacht ik écht dat ik de enige was die dit meemaakte. En dan waren er nog de vragen die ik had: wie zou mij geloven? Wie zou mij begrijpen? De eenzaamheid die ik heb ervaren is verschrikkelijk, en gun ik niemand.
Je hoort zo weinig over verkrachting binnen het huwelijk; ik wil dat taboe eraf halen. Vooral omdat ik nu uit ervaring weet dat er veel meer mannen en vrouwen zijn die dit meemaken – ook al zien ze dat zelf soms nog niet. Ik begeleid als ervaringsdeskundige slachtoffers van huiselijk geweld, en ik merk dat als ik niet specifiek naar seksueel geweld vraag, ze dit vaak niet noemen. Slachtoffers zijn vaak verrast, dat er ook zoiets bestaat als verkrachting binnen je relatie – dat dát het is wat ze hebben meegemaakt. En dan leg ik uit: het is vaak een glijdende schaal. Het begint met een keer zin maken en uiteindelijk kan het – zoals bij mij – uitmonden in verkrachting met veel dwang en machtsvertoon.
Vertel je verhaal
Tegen lotgenoten wil ik zeggen: je hoeft het niet alleen te doen. Praat erover op het moment dat jij eraantoe bent. Zoek iemand in wie je vertrouwen hebt en bij wie je je veilig voelt, en probeer te zeggen hoe je je voelt. Bespreek je twijfels, vraag naar hoe de ander dit ziet. Ook al ben je nog zo bang; er is altijd een manier om uit deze situatie te komen. Zoek mensen op die jou steunen. Zelf kon ik altijd rekenen op de aanwezigheid van een goede vriendin. Ondanks dat ik al die jaren heel erg geïsoleerd en eenzaam ben geweest, steunde zij me door dik en dun. Zij stofte me af als ik het moeilijk had, bleef komen – ook al wees ik haar de deur. En ja, je zult nare reacties krijgen, die kreeg ik ook, maar die ken je al. Je hebt waarschijnlijk al honderden keren gehoord dat je niet deugt. En dat heb je allemaal overleefd. Weet dat je ook andere reacties zult krijgen, van mensen die je willen helpen. En naar die mensen moet je op zoek.
Jouw verhaal moet eruit, dat hoeft niet altijd met woorden. Je kunt je ook op andere manieren uiten, bijvoorbeeld door het maken van tekeningen of collages. Maya Angelou zei ooit: “There is no greater agony than bearing an untold story inside you”. En zo is het. Zet je verhaal op papier, maak er een liedje van, zorgt dat het – hoe dan ook – uit je komt. Het helpt dat anderen jouw verhaal kunnen aanschouwen, ernaar kunnen kijken, ernaar kunnen luisteren.
Dromen
Ik voel mezelf geen slachtoffer, zo heb ik me ook nooit gevoeld. Maar ik kan wel verdrietig worden als ik terugdenk aan wat ik allemaal gemist heb. Laatst zag ik een foto van mezelf als 22-jarige. Ik had zoveel dromen en plannen. Wat is er toch met dat meisje gebeurd, dacht ik. Waar had ik gestaan als ik James niet was tegengekomen? Het voelt alsof mijn dromen van toen me door hem zijn afgenomen. Aan de andere kant: zonder hem had ik mijn kinderen niet gehad, en die had ik voor geen goud willen missen.’
*James is niet zijn echte naam
‘Dat wat ik heb meegemaakt valt onder de noemer “intieme terreur”, vertelt Annemarie. ‘Intieme terreur gaat over controle en dwang. Dat start psychisch, bijvoorbeeld door iemand te isoleren, te vernederen, te intimideren en (financieel) afhankelijk te maken, en het kan eindigen in fysiek en seksueel geweld. Het begint heel subtiel en zo komt er steeds wat bij – er zijn steeds nieuwe dingen nodig om de vrouw onder controle te houden. De dreigingen, intimidaties en het geweld worden daardoor steeds erger, en kan zelfs eindigen in femicide: het vermoorden van de vrouw.
Vaak wordt intieme terreur niet herkend, ook niet door professionals zoals rechters en hulpverleners. Zij zien dan een hysterische moeder en een heel rustige vader. Dat de vrouw bang, uitgehold en kapotgemaakt is, en dat de man volledig in zijn kracht zit en jeugdbescherming gebruikt voor zijn eigen doeleinden, zien ze niet. Daarom is het zo belangrijk om aandacht voor dit thema te blijven vragen. Ook omdat er bijna altijd kinderen in het spel zijn. Intieme terreur is een vorm van gezinsgeweld; het raakt alle gezinsleden.’
Vanuit het overheidsprogramma Geweld hoort nergens thuis’ is een factsheet over intieme terreur gemaakt. Je downloadt hem door op de afbeelding met het huisje te klikken of via de knop hieronder.
Heb jij ook een nare seksuele ervaring meegemaakt (online of offline) en heb je hulp of advies nodig?
Neem dan contact op met het Centrum Seksueel Geweld. Het maakt niet uit of het nu kort of lang(er) geleden is gebeurd.
Wij zijn er voor jou!